Məzuniyyət üçün planlaşdırdığım bir neçə kitab var idi. Amma bir kitab qəflətən gəlib bu siyahıya özünü saldı. Necə, hansı şəraitdə az sonra. İndiyə qədər oxuduğum ən maraqsız kitablardan biri olsa da öncədən də düşündüyüm kimi mənə çox faydalı oldu. Həyat da onsuzda belədir, maraqsız və dadsız o qədər şey var ki, insana fayda verir. Elə istəyirəm ki, burada bu kitabdan çıxardığım bir neçə nəticəni sizlərlə paylaşım.

Əvvəlcə isə soruşun kitabla necə tanış oldum?

Məzuniyyətin bir hissəsini Türkiyədə oldum. Nə gizlədim hara getsəm düşürəm mağazaların, marketlərin canına ki, görüm maraqlı və yeni nələr var. Macro Center-də kitab satılan yerdə maraq üçün kitabların adlarına baxırdım. Bir kitab adı və üzlüyü ilə diqqətimi çəkdi. Arxasını çevirib qısa annotasiyasını oxuyanda, ‘Tabletlerin, akıllı telefonların olmadığı 90’lar… Belki de çocukların “çocuk”olduğu, “çocuk gibi” oynadığı son yıllar…’, düşündüm ki, bu kitabı oxuyub bir neçə saatlıq uşaqlıq illərinə qayıtmaq əla olardı. Yəni əslində ilk oxumaq motivasiyam uşaqlığa səyahət idi. Kitabı isə almadım. Elə marketdəcə qəzet oxumaq üçün ayrılan güşədə 3-4 nəfəsə oxuyub tamamladım.

Kitabı almadın almadın, bəs maraqsız niyə deyirsən?

Baxmayaraq ki, kitab İstanbulun 90-cı illərinin əvvəlini təsvir edir, xeyli məqamı 90-cı illərdə mən Mingəçevirdə də yaşamışam. Bu məqamların öz yeri var idi. Amma ümumi götürəndə kitab elə təsirli deyildi və bəlkə də müəllifin də ilk kitabı olduğundan axıcı da deyildi. Sujet xətti isə çox sadə idi. Deyə bilərsiniz, marketdə oxumusan deyə yəqin elə olub, yox əzizim, Bakıda çıxıb parkda kitab oxuyanda səs-küy mənim orada oxuduğum şəraitdəkindən daha çox olur.

Sözünün canı

Kitabda 9 yaşında bir uşağın ‘banda’ qurmaq, məhlədəki digər bandanın böyüyünü ‘məhv etmək’, pul qazanmaq, biznes qurmaq motivasiyası təsvir olunur. Düzdür sonda uşaq qayıdır elmə-təhsilə. Kitabı oxuduqca isə sanki bəzi bizneslər və biznesmenlərin taleyini görürdüm. Bir neçə bənd üzrə göstərəcəyəm necə:

• Saxtakarlığa meylililik – Uşaq güya ki gedir şanslı çəkim oyunu təşkil edir. Bahalı hədiyyələrin qutusunu içi boş qoyur hədiyyələrin siyahısına ki, bəs bu var o var. Hətta bir dəfə dayısıoğlu gəlib o bahalı hədiyyələrdən birini udur. Tanış gəlir?
• Risk etməkdən qorxmamaq – Bu uşaq məqsədinə çatmaq üçün heç cürə özünə inamı itirmir. Ağlın kəsməyəcəyi işləri görür. Rəqibini hörmətdən salmaq üçün hətta qonşularının qapı zənglərini də bir-birinə qoşub hamını bir-birinə dəydirir. Özündən böyüyün qapısını az qala ‘təpikdən açır’. Yaşa dolduqca çoxumuz üzüyola olub fürsətləri əldən veririk. Yazıya ilk baxışdan təzadlı görünsə də amma belə saqqalı uşaq olmaq heç də pis deyil
• Yalan danışmaq – Özü yalan danışmaq ilə yanaşı dostlarına da yalan danışdırır. Özünün başqa məqsədi üçün şüşəni sındırdığını yalandan boynuna belə alır. Bu uşaqların etdikləri məntiqə sığmadığından məcburdular ki, yalan danışsınlar. Zamanla da bu yalanlar böyüyür. İnsan konseptsiz və biznes etikasız olduqda yaşa dolanda da eyni cür davranır. İşçilər də yalan danışılmağa ‘məcbur edilirlər’.
• Tez pul qazanmaq həvəsi – Bir neçə epizodda balaca ‘biznesmen’ hövsələsiz olub daha çox pul qazanmaq istəyir. Təbii ki, uşaq üçün çox görünən, amma elə böyük məbləğ olmayan. Bunun üçün isə bütün vaxtını, enerjisini sərf edir. Biznes pul gətirməlidir, o qədər biznesmen və bizneslər var ki, tez pul qazanmaq üçün nə qədər böyük perspektivləri düşünmürlər. Razıdırlar ki, insanların cibinə girsinlər, liderlik adı ilə insanlarla manipulyasiya edib böyük pullar qazansınlar. Düzdür pul bölgüsündə qəhrəmanımız ədalətli idi.
• Birbaşa olmaq – Siyasət insanda yaxşıdır. Nəyi, necə gəldi qarşındakına demək adamı bəzən çox pis vəziyyətə qoyur. Yaxud da başqasının yanında kimisi gözdən salmaq. O qədər işgüzar insanlar var ki, uşaqlarda bağışladığımız bu xüsusiyyəti hələ də tərgidə bilmir, əvəzində daha da inkişaf etdirirlər.

Uşaq olmaq həm də saf olmaq deməkdir. Yaxşı bilirik ki, yuxarıdakı kimi uşaqlar elə çox deyil. Əslində isə məhz bəzi məqamlarda saqqallı uşaq olmaq çox yaxşıdır. Xüsusən də qazanmak istəyi, risk etmək baxımından. Böyüdükcə problemləri də böyüdürük. Amma təəssüf ki, bu gün tək Azərbaycanda deyil, bir çox ölkələrdə xarizma, eqo adı ilə uşaq düşüncəli ‘liderlər’, ‘menecerlər’ var ki, fəaliyyətləri ilə nə qədər insana, bizneslərə ziyan vururlar.

 Müəllif: İlham Yusif