Qiymət marketinqin 4P-sinin 2-ci P-si “price” və yaxud da 4C-nin 2-ci C-si “cost” olub, qiymətqoyma siyasəti ilə tənzimlənir. Heç mürəkkəbləşdirmədən deyək ki, qiymət məhsulun dəyərinin pul ilə ifadə olunmasıdır. Hansı ki, bu qiymət müxtəlif aspektlərin təsirləri ilə formalaşır. Qiymətqoyma zamanı müxtəlif məqamlar nəzərə alınmalıdır. Daha klassik olan 4P formulu əsasən məhsul yönümlü marketinq aləti olduğu halda, nisbətən yeni 4C formulu müştəri yönümlü marketinq formulu olduğu üçün qiymətqoyma zamanı müştəri yönümlü düşünməyi də önəmli hala gətirir.

Məlumatı olmayanlar üçün qısaca. 1960-cı ildə amerikalı marketinq mütəxəssisi Cerom Makkarti(E.Jerome McCarthy) 4P olaraq adlandırılan marketinq teoreminin əsasını qoyub. Product(məhsul), Price(qiymət), Place(yer, məkan), Promotion(təqdimat) sözlərinin abreviaturasıdır. 1990-cı ildə Robert Loterborn 4C formulunu irəli sürdü. Customer(müştəri), Cost(qiymət), Convenience(rahatlıq), Communication(əlaqə) sözlərinin abreviaturasıdır.

Gördüyünüz kimi 4C formulu müştəri yönümlü marketinq formulu olduğu üçün qiymətqoyma prosesi zamanı da müştəri aspektindən yanaşma daha önəmli hala gəlir. İndi isə qiymətqoyma siyasətinin nəzəriyyəsinin nədən ibarət olduğuna baxaq. Qiymətqoyma zamanı məhsulun qiymətinin müəyyənləşməsinə kömək edən iki amilə: – həm daxili amillərə, həm də xarici amillərə diqqət yetirmək lazımdır.

Daxili amillər – şirkətin nəzarət edə bildiyi, məhsulun ərsəyə gəlməsi və digərlərinə çəkilən xərclərdən ibarətdir. Buraya məhsulun istehsal, satış, çatdırılma və nəqliyyat, marketinq və s. xərcləri daxildir.
Xarici amillər – şirkətin nəzarəti altında olmayan, tələb və təklifin, rəqabətin, valyuta məzənnəsinin dəyişməsinin təsiri altında formalaşır.

Qimyətqoyma prosesi zamanı 4P modeli cəhətdən yanaşsaq, bu zaman burada qiymətin müəyyənləşməsində daxili amillərin daha çox önəm daşıdığını, xarici amillərin isə əsasən 4C modelinin tətbiqi zamanı daha çox əhəmiyyətə malik olduğunu təsbit edə bilərik. Çünki müştəri yönümlü marketinq zamanı müştəri qazanmaq uğrunda bazarda rəqabət artır və məhsulun qiyməti təyin edilən zaman yalnız məhsula çəkilən xərcləri və əldə edilməsi planlaşdırılan mənfəəti deyil, müştərinin ödəmə qabiliyyətinə cavab verən, digər rəqib şirkətlərin məhsullarının qiymətləri ilə rəqabətə tab gətirəcək səviyyədə qiymət təyin edilir. Daha sadə dildə desək, azad rəqabət şəraitində bazarda qiymətləri müəyyən edən ən əsas subyektlərdən biri müştəridir. Və qiyməti müəyyən etməkdən də əlavə həmin qiymətə məhsulu alan da müştəri özüdür. Bundan da dolayı müasir bazar şəraitində qiyməti müştəri tərəfdən də baxaraq təyin etmək daha önəmli hala gəlmişdir. Lakin müştərilər qiymətin münasib olması ilə də kifayətlənməyib, həmin məbləği ödəməyə dəyəcək məhsul tələb edirlər. Buradan anlamamız gərəkən hər birimizin bildiyi, müştəri məhsulu deyil, onun verdiyi faydanı, dəyəri alır ifadəsidir.

Andrey Sizov: – “Diqqət edin, ödəniş müştərinin arzusudur. Bu təzyiq altında olmamalıdır. O, pulu zövq alaraq verməlidir. Belə olacağı təqdirdə, o bunu dəfələrlə təkrarlamaq istəyəcək. Özü də mütləq sizdən”, – deyir. Demək ki, ya məhsulu dəyərli etməli, ya dəyərli məhsul yaratmalı, ya da ki, bir təhər dəyərli imiş kimi təqdim etmək lazımdır. Daha sonra xərclərə və bu dəyərə uyğun qiymət təyin etməli, lakin bu zaman cənab müştərinin cibini də unutmamalısan.

Növbəti blog yazımızda marketinqdə qiymətqoyma taktikalarından danışacağıq, hansı ki, bu taktikalar vasitəsi ilə müştərinin qiymətə qarşı olan narazılığının qarşısı alınır. Abunə ol bölməsindən e-mailinizi daxil edin və növbəti yazı və yazılar poçtunuza gəlsin.

Müəllif: Zakir Eyniyev